Charles B. Spiteri
Elizabeth Fry kienet mara mhux tas-soltu. Ħafna nies kienu jaraw kif jevitaw il-ħabs iżda hi daħlet fih biex tara b’għajnejha l-ħajja li kienu qed iqattgħu hemm in-nisa u t-tfal. Tant indiehxet b’li rat li qatgħetha tagħmel xi ħaġa biex tbiddel il-qagħda.
Elizabeth twieldet f’Norfolk u l-membri tal-familja tagħha kienu Quakers. Kien fl-1813 li semgħet dwar il-kundizzjonijiet fil-ħabs ta’ Newgate, u ma’ grupp ieħor ta’ Quakers marret iżżur l-agħar ħabs fl-Ingilterra.
Nisa u tfal inġemgħu madwar Elizabeth. Hi osservat kif kienu jilagħbu, jixorbu u jisirqu lil xulxin il-priġunieri, għax ma kellhomx ħaġa oħra x’jagħmlu. Elizabeth marret kemm-il darba b’mod regulari żżur il-ħabs ta’ Newgate.
F’ċella vojta, introduċiet skola għat-tfal u lin-nisa ħaditilhom xogħol ta’ ħjata, li għalih kienet tħallashom. Aktar tard, Elizabeth introduċiet għaqda ta’ għajnuna lill-ħabsin u ppruvat tipperswadi lill-Parlament jibdel il-ħabsijiet. L-awtoritajiet semgħu minnha. Emmnu li l-metodi tagħha ħadmu. U l-ħabsijiet fl-Ewropa, kif ukoll fl-Ingilterra, bdew jinbidlu għall-aħjar.
Il-Quakers huma grupp Kristjan li jemnu immens fil-paċi u fl-għajnuna lil nies oħra. Anki meta kienet ċkejkna, Elizabeth kienet iżżur nies morda u tgħallem kemm tista’ lit-tfal foqra.
Fl-1780, is-sena li fiha twieldet Elizabeth, fil-Ħabs ta’ Newgate kien hemm rewwixta. L-għamara u l-bini ngħataw in-nar u 300 priġunier inħelsu.
