Minn Charles B. Spiteri
Kollox imur lura għal meta Marlene kellha 17-il sena. Kienet għadha tattendi l-iskola sekondarja, meta tal-Azzjoni Kattolika kienu għażluha flimkien ma’ xbejbiet oħra biex jieħdu sehem f’reċta tal-Milied li kellha ssir fl-Istitut Kattoliku. Marlene ingħatat il-parti ta’ anġlu.
“Is-suġġeritur ma kien ħadd għajr Joe Attard. Kien għadu żagħżugħ, b’ras xagħar kollha nokkli. Ħbiebi lkoll ħarġu għalih bl-istess laqam, iżda jien ħadt grazzja miegħu. Ħarisna lejn xulxin kemm-il darba.”
Wara ftit jiem, Joe bagħat jgħidilha ma’ ħabib li xtaq ikellimha, iżda peress li Marlene kienet se tagħmel l-eżamijiet tal-‘O Level’, għarrfitu b’dan u qaltlu wkoll li kienet għadha żgħira. Għalhekk ma bdewx jiltaqgħu kif xtaq Joe, għalkemm kull fejn jiltaqgħu, kienu jsellmu lil xulxin u jgħidu xi kelma jew tnejn.
Joe jiftakar li dak iż-żmien, hu kien diġa’ jaħdem it-Tarzna u kellu dawk il-25 sena. Stenna lil Marlene ittemm l-eżamijiet, u reġa’ pprova jkellimha. Din id-darba ma kellux problemi. Marlene aċċettat li tkellmu.
Sew missier Joe, li hu Għawdxi pur u sew missier Marlene, li hu Slimiż kienu fin-Navy u għalhekk ma kinux ikunu Malta. Iżda Marlene issemmi li nannuha Ġorġ Azzopardi; missier ommha, li kien jilgħab mal-Furjana, u kien fih raġel, kien jagħmilha ta’ missierha wkoll u kien bniedem ta’ dixxiplina kbira. Lil iben Ġorġ, Charles Azzopardi, player u maniġer tal-Barclay Bank, kienu jgħidulu l-Gross.
Darba, Joe u Marlene iltaqgħu u ntasbu fuq bank il-Mall. F’ħin minnhom, Marlene rat lil nannuha ġej mill-bogħod. Għarrfet b’dan lil Joe u ħarbet tiġri. Joe bil-fixla, tkebbeb kobba taħt il-bank, u n-nannu Ġorġ baqa’ għaddej qisu ma kien ġara xejn.
Filgħaxija, meta Marlene daħlet id-dar, qalilha: “Jaħasra, kien hemm ġuvni ħdejn il-funtana, waħdu; x’kien qiegħed jagħmel?” Allura Marlene qaltlu li kien il-ħabib tagħha. U nannuha qalilha biex tgħidlu li ried ikellmu.
Il-laqgħa ma’ nannuha
Min-naħa tiegħu Joe irrakkuntali li l-laqgħa kienet saret fil-ħanut tas-sigarretti, magħruf bħala tan-Nifs, taħt il-loġoġ tal-Furjana. Nannuha kien widdbu li ħażin ikun għalih jekk jipprova jgħaddi ż-żmien b’Marlene, għax jaqsmu fuq irkopptu, waqt li jekk jagħraf iħobbha u jirrispettatha, lilu jsibu miegħu f’kulma jinħtieġ.
Joe qabel ma’ dak kollu li qallu n-nannu ta’ Marlene, u allura n-nannu qallu li ma ridhomx joqogħdu barra. B’hekk bdiet il-ħajja tal-imħabba bejn Joe u Marlene. Hu kien imur id-dar ta’ Marlene, joħorġu dawra u jirritornaw id-dar.
Marlene issemmi li dejjem tħallew joħorġu weħidhom, iżda dan ma fissirx li t-tliet ħutha s-subien – li huma iżgħar minnha – ma kinux jintbagħtu biex ‘jagħmlulhom l-għassa’. U joħorġu xħin joħorġu u jmorru fejn imorru, inkluż iċ-ċinema, riedu jkunu d-dar sat-8.30p.m. Hemmhekk kienu jixorbu xi ħaġa u Joe ilesti biex jitlaq.
Marlene kienet tinżel isfel miegħu, (tliet sulari) biex twasslu sal-bieb, fejn ‘jisirqu’ l-bewsa ta’ qabel l-irqad! U tabilħaqq bis-serqa, għax fid-dar bi tliet sulari; isfel kienet toqgħod in-nanna u n-nannu, fin-nofs il-familja taz-zija ta’ Marlene u fuqnett, hi ommha u ħutha, li fosthom kellha lill-magħruf, Sunny Monte.
Il-kera tad-dar
Damu għarajjes erba’ snin peress li omm Marlene ma ridithiex tiżżewweġ żgħira. Allura stenniet sa ma kellha 21 sena u għamlu d-data. Darba, b’kumbinazzjoni, waqt li Marlene kienet qed tqalleb ġurnal, lemħet avviż ta’ post fil-Furjana, għall-kiri, faċċata tal-Port il-Kbir. Qalet bih lil Joe u mill-ewwel kitbet fl-indirizz li kien hemm.
Ma damitx ma kellha żjara minn sid il-post, li ried ikellem lill-ġenituri tagħha. U hekk kif daħal għandhom, lemaħ ritratt ta’ zijuha Charles, li kien jaħdem il-Bank bħalu.
Lil omm Marlene qalilha li xtaq jara l-intenzjoni ta’ bintha, peress li kienet l-unika mara li kitbet għall-post. Ħaseb li seta’ kellha intenzjonijiet ħżiena. Sadattant wasal għandhom Joe, li kellem ukoll lis-sid, u tant ħa grazzja magħhom, li krihulhom.
Ladarba kellhom id-dar, xtraw iċ-ċrieket tal-għerusija u tgħarrsu. Berkilhom iċ-ċrieket, Mons Carmelo Xuereb, li kien l-Arċipriet tal-Furjana u joqgħod faċċata tagħhom. Mons Xuereb kien ħabib kbir ta’ Joe u xtaq ukoll li jżewwiġhom hu.
Iżda Joe, li kien jattendi l-Azzjoni Kattolika fejn kien hemm Mons Salvatore Laspina, xtaq li jżewwiġhom hu. Lil dan il-Monsinjur, Joe jattribwilu l-edukazzjoni kollha li jaf, peress li għenu ferm jimxi ’l quddiem wara li missieru miet fl-eta’ ta’ 54 sena.
Joe kien jattendi l-iskola Stella Maris u ta’ 11-il sena kien diġà tiela’ fit-tieni sena sekondarja. Iżda mal-mewt ta’ missieru, ommu ma kellhiex mnejn tħallaslu u għalhekk għamel l-eżami għad-Dockyard School. Bro Domenic, li dak iż-żmien kien ir-Rettur, kien staqsieh għaliex se jaqleb l-iskola, u biex Joe ma jistqarrx il-verità, wieġbu li kien iddejjaq jistudja. Għall-eżami tad-Dockyard kien hemm 1,480 u hu ġie fil-25 post. L-eżaminaturi kienu Ingliżi u wara li tgħaddi minn tliet suġġetti, tagħmel l-oral.
Lura għall-istorja tal-imħabba. Madwar sena wara, Joe u Marlene kellhom jiżżewġu. Kien għadu ż-żmien tad-dota, fejn omm l-għarusa tagħmlilha kollox hi, inkluż it-tieġ u l-għarus iħallas il-karrozzi u l-ilbiesi tal-kiri. Għall-okkażjoni, missier Marlene, li kien għadu fin-Navy Merkantili, ġie Malta u qatta’ xi jiem hawn.
Il-libsa tat-tieġ
Marlene tiftakarha sew tħit il-libsa tat-tieġ tagħha hi stess, fil-ħinijiet ta’ wara x-xogħol, peress li kienet taħdem bħala supervisor ma’ Bluebell. Terġa’, meta Joe kien imur għandhom, Marlene kienet tieqaf mill-ħjata għax lil Joe ma riditx turihielu qabel dakinhar li jtejġu, minħabba x-xorti ħażina.
Iż-żwieġ tagħhom sar il-ġimgħa filgħodu, tas-6 ta’ Jannar, 1967, jum l-Epifanija, li kienet festa kmandata. Sar fil-knisja arċipretali San Publiju, l-Furjana u l-festin kien fil-Lukanda Phoenicia. Kien daqqilhom il-grupp ta’ Vinnie Vella u ibnu Vinnie Jr. kien kantalhom.
Qamar il-għasel ma marrux, iżda jiftakru li l-għada kienu marru jżuru lil oħt Joe, li kienet tqila, u li minħabba f’din il-kundizzjoni, lanqas kienet attendiet għaż-żwieġ tagħhom. Aktar tard, missier u omm Marlene marru għalihom bil-karrozza tagħhom u ħaduhom jieklu barra.
L-ewwel tarbija tal-koppja Attard mititilhom qabel iż-żmien, iżda wara kellhom lil Herman, Elaine u Julian. Elaine ngħatat dan l-isem għax twieldet fl-isptar Santa Katarina, f’Jum il-festa ta’ Sant Elena.
It-trobbija tal-lum
Għar-rigward tat-trobbija tat-tfal tal-lum, Joe u Marlene huma tal-fehma li llum, il-fsied iħassar lill-ulied. It-tfal ma jafux x’inhu sagrifiċċju. Jekk iridu jmorru l-iskola, il-privat, joħorġu u jmorru fejn imorru, isibu lil xi ħadd mill-ġenituri li jwassalhom. Fid-dar ma jingħataw jagħmlu xejn u għalhekk jidraw bla ħajra biex imiddu jdejhom.
Apparti dan kollu, is-sistema edukattiva tbiddlet għal kollox. It-tfal, meta jilħqu l-adolexxenza tagħhom qed isibu homeworks enormi u dan meta s-suġġetti saru diffiċli ferm. Għalhekk il-ħruġ li joħorġu, jrid isir bilfors wara li jlestu, u fit-tard. B’hekk, ladarba joħorġu f’xi d-9.00p.m. Ħadd ma jippretendihom jidħlu kmieni. U darba jiġri dan, filgħodu jqumu mfarrkin u ma jmiddux idejhom.
Anki d-dixxiplina spiċċat. Fejn dari, jien staħbejt wara l-bank meta rajt lil nannuha, illum, tant xejn m’hu xejn, li fit-toroq il-ħin kollu tara l-filmati tal-imħabba — mingħajr ħlas! Imbagħad hemm oħra. Għadhom għarajjes u tarahom sejrin vaganza, u jorqdu flimkien.
Imbagħad, ħaġa li għaliha jikkundannaw lill-ġenituri, hi l-ilbies fuq ċerti xbejbiet, l-aktar dawk li joħorġu mid-dar b’dublett ta’ sitt pulzieri biex imorru Paceville. Dawn bla dubju, jservu ta’ tentazzjoni għal bosta.
Joe jirrakkonta li ommu kienet tgħid li hi taħlef għal uliedha sa ma jduru l-kantuniera. Iżda dejjem kienet tarahom ħerġin b’mod onest.
Fuq l-imħabba wara numru sew ta’ snin, Joe u Marlene jaqblu li jekk din tkun ġenwina, tibqa’ ġol-individwu, iżda jekk tkun imħabba passjonali, tispiċċa maż-żmien. L-imħabba fiż-żwieġ Nisrani hi responsabbiltà kbira, fejn l-għarajjes iwiegħdu lil xulxin quddiem Alla li jintrabtu flimkien kemm għall-ġid; għad-deni; għas-saħħa; għall-mard u għal kollox. Jemmnu li l-imħabba fiż-żwieġ għandha tkun l-istess imħabba bħalma tkun fl-għerusija, waqt li l-koppja tirrispetta l-opinjoni ta’ xulxin.
